
Als Milou Gevers (nu 29) vertelt dat haar moeder tien jaar geleden zelfmoord pleegde, valt het gesprek vaak stil. ‘Mensen weten niet zo goed wat ze moeten zeggen.’ In de documentaire Waarom Bleef je Niet Voor Mij? stelt ze vier kinderen die hun vader verloren aan zelfdoding de vragen waarvan ze had gewild dat iemand die aan haar had gesteld. Als uitnodiging om kinderen die dit overkomt wel een vraag te stellen. ‘Natuurlijk zal het niet op elk moment de perfecte vraag zijn, maar het is altijd beter dan géén vraag.’ ‘Negatieve emoties zijn altijd moeilijk bespreekbaar en de dood is daarvan nog wel de allermoeilijkste. Maar zelfmoord is nog lastiger dan een “normale” dood omdat daar allerlei taboes op rusten. Bijvoorbeeld dat een ouder die zelfmoord pleegt egoïstisch is of niet van zijn kinderen zou houden. Zelfmoord is dus taboe op taboe. Daarom zeg ik in mijn film: stel er een vraag over. Natuurlijk zal het niet op elk moment de perfecte vraag zijn. Dat kan niet en dat hoeft ook niet. Maar het is wel heel fijn als iemand niet negeert wat er is gebeurd. Dan weet je in ieder geval dat iemand geïnteresseerd is in je verhaal en dat je verhaal er mag zijn. Dat is heel veel beter dan géén vraag stellen. Veel mensen vragen liever niets omdat ze bang zijn dat de ander er ongemakkelijk van wordt of dat het te persoonlijk is. Dat zijn heel gegronde angsten en misschien is dat soms ook wel zo. Het hangt natuurlijk af van het kind en het moet altijd maatwerk zijn, maar je kan altijd vragen: “Vind je het vervelend als ik er naar vraag? Want ik wil graag weten hoe het met je is. Of heb je daar nu even geen zin in? Dat kan natuurlijk ook.” Ook kinderen van tien zijn best goed in staat om dan te zeggen: “ik wil het er nu liever niet over hebben”, of “ik wil nu liever even gaan spelen”. Ik heb dertig kinderen gesproken die een ouder hebben verloren aan zelfmoord en sommige van hen mochten het niet vertellen op school, omdat het te heftig zou zijn voor andere kinderen, die bang zouden kunnen worden dat hun ouder het ook zou kunnen doen, of er nachtmerries van zouden krijgen. Dan zadel je zo’n kind op met een heel groot geheim. En met een grote kans dat het zich er voor gaat schamen en het idee krijgt dat het mensen belast. Dat is schadelijk voor dat kind, maar uiteindelijk ook voor de klasgenoten, want die komen er toch wel achter en gaan er dan zelf van alles bij verzinnen. Waardoor het veel groter en enger kan worden dan als je de feiten kent. Wat moet je vooral niet doen? Natuurlijk moet je een beetje aanvoelen of het een geschikt moment is om iets te vragen. Maar ik denk dat mensen zó weerhouden worden door hun eigen angst om iemand verdrietig te maken, dat ze stil vallen. En dat is juist zo zonde. Wat heb jij geleerd van het maken van deze film? Ik heb mij zelf best lang alleen bezig gehouden met het einde en me mijn moeder herinnerd als ziek, maar door die gesprekken kom ik zelf nu ook weer terug bij de mooie herinneringen. Dat is heel belangrijk. Je moet iemand niet reduceren tot hoe hij of zij is overleden. Kan het helpen daar naar te vragen: hoe was je moeder toen ze nog goed was? Ik schrok van de vraag: hoe is het gebeurd? Mag je dat wel vragen? Dat betekent natuurlijk nog niet dat het ook in de film moest. Ik heb het er in de montage ook wel eens uitgelaten, maar ik merkte dat kijkers zich dan toch de hele film afvroegen hoe het eigenlijk was gebeurd. En ik wilde heel graag dat het een open en eerlijke film zou worden, waarin voor één keer alles gezegd mocht worden. Dat er geen enkel taboe zou zijn en niets waarvoor je je hoeft te schamen. Daarom heb ik er voor gekozen deze vraag al in het begin te stellen. Ik weet natuurlijk dat mensen bang zijn dat iemand daardoor misschien op ideeën komt. Ik ben daar niet zo bang voor. Ik merk dat mijn film eerder een preventieve werking heeft, omdat hij heel goed laat zien wat de zelfmoord van een ouder met kinderen doet. Als je vader of moeder zelfmoord heeft gepleegd, weet je als kind in één klap dat iemand zomaar weg kan zijn. Dat is heel beangstigend en maakt het ook realistischer dat er ook iets met je andere ouder kan gebeuren. Dat die zal verongelukken, of ook zelfmoord zal plegen. Het is heel belangrijk dat je kind over die angst kan praten. Je moet wel realistisch zijn. Ik denk dat je iets moet zeggen als: “Er kan altijd iets gebeuren, maar ik wil dat je heel goed weet dat ik er nooit zelf voor ga kiezen. Ik ga nooit doen wat pappa heeft gedaan.” Jij bent de oudste van vier. Maakt leeftijd uit voor hoe je er over praat? De meeste kinderen willen uiteindelijk wel precies weten wat er is gebeurd, soms stellen ze door de tijd heen steeds een nieuwe vraag en soms willen ze alles in één keer weten. Het is belangrijk dat je in vertrouwen wordt genomen en dat volwassenen niet iets voor je achterhouden. Dat voel je als kind haarfijn aan: er zijn dingen die ik niet mag weten. En je moet het niet op het schoolplein hoeven opvangen. Het is afschuwelijk als je niet precies weet hoe het zit en je per ongeluk iets opvangt. Hoe is het nu met jou en hoe was het voor je gezin dat jij deze film maakte? Kijk hier Waarom Bleef Je Niet Voor Mij? |
Zelfdoding | rouw | gezin |